Kącik logopedyczny

Etapy rozwoju mowy i pojawiania się

 

głosek u dzieci w wieku przedszkolnym

 

2 i 3 rok życia

Pojawiają się proste zdania, dziecko powinno wymawiać wszystkie samogłoski, również ę, ą. Czasami może zamieniać samogłoski w mowie. Obok spółgłosek p, b, m pojawiają się zmiękczenia pi, bi, mi oraz w, f, wi, fi, ś, ź, ć, dź, ń, li, k, g, ch, ki, gi, chi, j, ł. Pod koniec tego okresu mogą się też pojawić głoski s, z, c, dz, a nawet sz, ż, cz, dż. Wymienione głoski nie zawsze są pełnowartościowe, a czasem bywają zastępowane innymi, łatwiejszymi. Mowę dziecka trzyletniego cechuje zmiękczanie głosek – s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż są często wymawiane jak ś, ź, ć, dź. Głoska r może być pomijana lub zastępowana przez inną, na przykład j lub ł. Zamiast głoski f występuje ch i odwrotnie. Grupy spółgłoskowe są uproszczone tak w nagłosie, jak i w śródgłosie, brak jest również wyraźnych końcówek w wyrazach. W tym wieku może występować swoista mowa dziecięca: przestawki głoskowe, opuszczanie sylaby początkowej lub końcowej, zniekształcenie oraz tworzenie wyrazów ze skrzyżowania dwóch słów, nieprawidłowa odmiana.

4 rok życia

Utrwalają się takie głoski jak: s, z, c, dz. Dziecko nie powinno już wymawiać ich jako ś, ź, ć, dź. Głoski sz, ż, cz, dż mogą być zamieniane na s, z, c, dz lub ś, ź, ć, dź. Mowa dziecka jest jeszcze niedoskonała. Wyrazy czasami są poskracane, głoski mogą być poprzestawiane, a grupy spółgłoskowe uproszczone.

5 rok życia

Mowa dziecka powinna być już zrozumiała. Utrwalane są głoski sz, ż, cz, dż. Dziecko potrafi je poprawnie powtórzyć, choć w mowie potocznej mogą być jeszcze wymawiane jako s, z, c, dz. Głoska r często pojawia się dopiero w tym okresie. Grupy spółgłoskowe mogą być nadal upraszczane. Dziecko pięcioletnie powinno porozumiewać się z dorosłymi, choć jego mowa nie jest jeszcze w pełni ukształtowana.

6 rok życia

Mowa powinna być opanowana pod względem dźwiękowym. Półroczne opóźnienia przy pojawianiu się poszczególnych głosek są dopuszczalne, przy dłuższych należy zasięgnąć porady logopedy.

Nie wszystkie dzieci sześcioletnie mają opanowaną wymowę głosek sz, ż, cz, dż, r. Część z nich ma problemy z wymową grup spółgłoskowych w śródgłosie. Do klas pierwszych często przychodzą dzieci z dużymi brakami w wymawianiu głosek i budowaniu wypowiedzi. Okres przedszkolny i wczesnoszkolny to czas intensywnej pracy w kierunku rozwijania sprawności językowych u dzieci. Zadanie to należy przy współpracy z logopedą przede wszystkim do rodziców.

Jednakże wszelkie wątpliwości dotyczące mowy naszego dziecka powinny być konsultowane ze specjalistą.

Opracowały:

mgr Adriana Krupińska

mgr Olimpia Galińska

  ************************************************************************************************

Najczęstsze wady wymowy u dzieci w wieku przedszkolnym

 

SEPLENIENIE (sygmatyzm) –  zaburzenie polegające nieprawidłowej artykulacji głosek dentalizowanych, tzw. trzech szeregów /s,z,c,dz/, /ś,ź,ć,dź/, /sz,ż,cz,dż/.Jest to najczęściej występująca wada wymowy. Wyróżniamy :

• Parasygmatyzm- zastępowanie głoski lub głosek dentalizowanych inną głoską lub innymi głoskami),
• Mogisygmatyzm- opuszczanie głoski/głosek dentalizowanych;
• Sygmatyzm właściwy- deformację, zniekształcenie głoski najczęściej poprzez międzyzębową lub boczną wymowę głosek.

Sygmatyzm właściwy może być zaburzeniem izolowanym lub być sprzężony z innymi wadami. W przypadku seplenienia międzyzębowego, gdy międzyzębowo wymawiane są głoski /t, d, n/ a także  /l/ i /r/, mówi się o seplenieniu międzyzębowym wielorakim.

Przyczyny:

 - czynniki środowiskowe, np. nieprawidłowej wymowie głosek dentalizowanych u osób z najbliższego otoczenia dziecka w okresie rozwoju mowy;

• czynniki  organiczne i funkcjonalne, np. w nieprawidłowej budowie języka lub wędzidełka podjęzykowego, w przypadku wady zgryzu, najczęściej przy zgryzie otwartym, przy niepełnym uzębieniu, przy niedosłuchu, niedokształceniu słuchu fonemowego, obniżeniu sprawności mięśni języka i warg (do czego przyczynić się mogą częste nieżyty górnych dróg oddechowych, oddychanie ustami, infantylne połykanie, nieprawidłowa pozycja spoczynkowa języka oraz złe nawyki żywieniowe).

ROTACYZM – nieprawidłowa wymowa głoski /r/, zamiana jej na głoskę /l/, /j/, lub opuszczanie głoski. Najczęstszym zaburzeniem w realizacji głoski /r/ jest wymawianie tylnojęzykowe, tzw. „francuskie r” oraz jednouderzeniowe – bez wibracji języka.

KAPPACYZM I GAMMACYZM – zamiana  głosek /k, g/ najczęściej na /t, d/.

LAMBDACYZM – nieprawidłowa artykulacja głoski /l/, najczęściej zamiana na /j/, lub pomijanie jej w wymowie;

JĄKANIE ROZWOJOWE– najczęściej występująca niepłynność mowy w wieku przedszkolnym, w okresie kształtowania się kompetencji komunikacyjnych dziecka. Zaburzenie mija samoistnie  najczęściej po ok. pół roku. Jeśli proces ten przedłuża się i dziecko ma coraz większe trudności z płynnym mówieniem, mamy do czynienia z  jąkaniem wczesnodziecięcym, które wymaga terapii.

DYSLALIA WIELORAKA – zaburzenie polegające na występowaniu jednocześnie kilku wad wymowy, które znacznie utrudnia zrozumienie mowy dziecka.

Opracowały:
Olimpia Galińska, Adrianna Krupińska

Literatura:

 https://www.komlogo.pl/

*******************************************************************************************

KIEDY DO LOGOPEDY?

DZIECKO ma:
6-7 miesiący
- nie gaworzy 
- nie odwraca się w kierunku głosu 
12 miesięcy
- nie kojarzy pierwszych słów z osobą lub rzeczą (gdzie jest mama? piłka?) 
- nie wykonuje prostych poleceń, np. zrób kosi-kosi, pa-pa! 
- nie mówi pierwszych słów ze zrozumieniem, np. mama, baba, tata. 
2 lata
- nie nazywa przedmiotów, gdy jest pytane: „Co to jest?” 
- nie używa zdań prostych 
- nie wykonuje prostych poleceń, np. „Daj mamie piłkę?”
- dziecko ma problemy z rozumieniem mowy;
- gdy dwulatek wypowiada pojedyncze słowa bądź w ogóle nie mówi.

3 lata
- podczas mówienia wysuwa język między zęby 
- zacina się, powtarza sylaby lub wyrazy, np. Idę do do do sklepu.

(Może to być niepłynność, która minie z wiekiem, ale też może być to objaw jąkania.) 
- nie mówi lub mówi bardzo mało.
4 lata
- nawykowo mówi przez nos
- zamienia głoski dźwięczne na bezdźwięczne, np. zamiast woda mówi fota, zamiast buda mówi puta. 
- zamiast s, z, c, dz mówi ś, ź, ć, dź
- zamiast k, g mówi t, d 
5 lat
- nie mówi zdaniami rozwiniętymi
- nie mówi sz, ż, cz, dż 
- trudno je zrozumieć 
- nie zadaje pytań
- starsze dziecko mówi niewyraźnie i niegramatycznie
6 lat
- nie mówi głoski r (zamienia ją na l , j, lub wymawia gardłowo)
- nie potrafi odpowiedzieć na pytania dotyczące wakacji lub wysłuchanej bajki 
- popełnia dużo błędów gramatycznych 
- gdy sześciolatek nie mówi poprawnie wszystkich głosek.

Opracowała: Agnieszka Polejewska